.png)
सडक सञ्जालमा जोडियो मैकोट
मंगलबार बाटो खन्दै गरेको एक्जाभेटर नियाल्दै स्थानीय। तस्बिर स्रोत : अर्जुन पुनको फेसबूक
रुकुमपूर्व, २०८० चैत १४
जिल्लाकै तेस्रो ठूलो बजार ओगट्ने मैकोट गाउँ सडक सञ्जालमा जोडिएको छ। रुकुमकोट र तकसेरापछिको ठूलो व्यापारिक थलो मैकोट गाउँलाई सडकविस्तार कार्यले छुँदै गर्दा यहाँ मंगलबार र बुधबारको माहौल निकै चहलपहलमय बन्यो। जिल्लाकै प्रतिष्ठितमध्येको एउटा गाउँ मानिने मैकोट जिल्लाको पुथा उत्तरगंगा गाउँपालिका वडा नं १ मा पर्दछ।
आफ्नो घर तथा टोलछिमेकदेखि सितिमिति अन्यत्र नगएका वृद्धवृद्धा तथा भुराभुरीहरू एक्जाभेटरले बाटो खन्दै गरेको दृष्य लगालग दुई दिन दिउँसैमारी हेरे। आफ्ना लालाबाला बोकेका गाउँलेहरू बिहानदेखि साँझसम्मै रमिते बने। आफू कतै बढी मर्कामा परिन्छ कि भनी पिरोलिएका स्थानीय जग्गाधनीहरू हात मुसार्दै एक्जाभेटरलाई मात्र नियालेनन्, दिनभर चिन्ताले समेत पिरोलिए। जिल्लाकै उर्वरमध्येको जमिन चिकायाँबाँका खेतबारीका ढिक-घारी त परै जाओस् मध्यभागलाई समेत एक्जाभेटरले जोत्दै गर्दा कतिपयले यो मेशिनलाई भूत समेत भन्न भ्याए। आफ्नो जीवनभर जिङ्गास्थित मकै खेतमा जोतभाउ गरेका ८३ वर्षीय विरी पुन आफ्नो सोही खेतलाई निमेषभरमा जोतेर स्वरूपै फेर्दा थकथकी माने।
उता मैकोट गाउँले आफ्नो मृत्यु परम्परामा प्रयोग गर्ने शुद्धि कार्यस्थल जोर्बेँलाई गहिरो सरोकारमा राख्यो। जोर्बेँको संरक्षण हुनुपर्ने भन्दै त्यसको मुन्मुनि पारेर पूर्वतर्फ बाटो सोझ्याइयो। यसो त घोर्दाँतको चौपारीलाई केही दिनअघि नै सिंगो बारगर टोलले सार्न समेत भ्याइसकेको थियो। स्टिमेट गरिएको मोटरबाटोले भञ्ज्याङमा स्थापित आफ्ना चेलीबेटीको चौपारीलाई प्रभावित पार्ने भएपछि सोही चौपारीलाई बारगरेले नजिकैको उच्च ठाउँमा स्थानान्तर गरेका थिए। तिनले फेरि उही शैलीको चौपारी र बिसाउना तयार पारे। उखालिएको अघिल्लो शिलालेखलाई पहिलेजसरी गाडे। नयाँ आलीमको फुर्कोमा रंगीन पताका बाँधेर फरफराए। सँगै बसेर खाजा खाए। सुख-दु:ख बिसाउनु त छँदै थियो, रमाइलो समेत गरे।
सडकविस्तारमा खटिएका स्थानीय अर्जुन पुनका अनुसार यो शहीदमार्गको अन्तिम विन्दु हो। पुनले भने- 'सडक सञ्जालमा जोडिने मैकोटको आतुरीलाई थेग्न सकिएन। जे जसरी हुन्छ, छिटो गाडी पुर्याइछाड्ने हाम्रो संकल्प थियो। त्यो भइछाड्यो।' उपभोक्ता समितिमार्फत् भइरहेको सडकको अन्तिम विन्दु धर्मशाला तोकिएको छ। खेलमैदानको रूपमा रहेको धर्मशालास्थित पुथा हिमालय माविको नाममा रहेको जग्गा अब उप्रान्त बसपार्कको रूपमा रहने बताइएको छ।
सडकविस्तारका लागि निर्माण कम्पनी एड्भेन्चर युथ बिल्डर्स प्रा.लि.ले काम गरिरहेको छ। मस्यार्पुपदेखि मैकोट गाउँसम्मको करिब ४ किलोमिटर बाटो सो कम्पनीले खन्दै गरेको हो। यसअघि मगर खाम कन्स्ट्रक्सन प्रा.लि.ले रिसलादेखि मस्यार्पुपसम्म खनेको हो। 'हुकामको अर्ङैजाबाँदेखि मैकोट गाउँसम्म बाटो विस्तार गर्दैगर्दा करिब ३ करोड बराबरको रकम खर्च भएको छ', एड्भेन्चर युथ बिल्डर्सका सञ्चालक संगम रोका मगरले भने- 'सडकले धर्मशालालाई छिचोलेर पनि मैकोट गाउँको हार्प्यास्थित ईलाका प्रहरी कार्यालयको निर्माणाधीन भवन परिसर र पुथा हिमालय माविको खेलमैदानलाई छुवाउने योजना छ। यो काम दुई-तीन दिनमै सम्पन्न हुने छ।' बाटो विस्तार कार्यमा संलग्न उपभोक्ता समितिका सदस्यहरूका अनुसार खेतीयोग्य उर्वर जमिनका कारण बाटो खन्ने कामको गति अनुमान गरिएभन्दा सजिलो त छँदै छ, चाँडो समेत भइरहेको छ।
गाउँपालिकाको आन्तरिक तजबिजीमा शहीदमार्ग विस्तारको काम भइरहेकाले पनि त्यसका लागि स्वयं गाउँपालिकाले नै सो कार्यलाई मुख्य सरोकार ठानिरहेको छ। गाउँपालिका अध्यक्ष पुनिराज घर्तीका अनुसार आगामी आर्थिक वर्षमा शहीदमार्ग विस्तारका लागि ठेक्का फुक्का गरिएको खण्डमा सडकलाई चौडा पार्ने काममा तदारुकताका साथ लागिने बताए। 'हेर्दै केही खण्डमा प्रष्ट रूपमा असन्तुलन देखिएको अवस्था छ। यो धेरै हदसम्म जोखिमयुक्त रहेकाले पनि सोही अग्ला खण्डलाई अझ केही होचो गरी सम्याउन उपभोक्ता समितिलाई निर्देशन दिइसकेको छु', अध्यक्ष घर्तीले थपे- 'सडक विभागसँग अलाइन्मेन्ट भइसकेकाले पनि सडक चौडा पार्ने र थप स्तरोन्नति गर्ने काममा ढिलासुस्ती हुँदैन।'
उता शहीदमार्ग सडक योजना कार्यालय लिबाङले भने मैकोटसम्मको सडक विस्तारमा मौनता जनाएको छ। 'सकेसम्म हतारिएर काम नगर्नुस् भनिरहेकै छौं। समुदायलाई मोटरबाटो छिटो चाहिएको छ भन्ने उहाँहरूको जवाफलाई हामीले नकार्न सकिरहेका छैनौं', योजना प्रमुख पवन भट्टराईले सावधानी अपनाउन सुझाए- 'वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन नै नगरी हचुवाको भरमा सडक विस्तार गरिनु हुन्नथ्यो। तैपनि यो कार्यलाई अगाडि बढाएको खण्डमा त्यसले निम्त्याउन सक्ने वातावरणीय तथा मानवीय जोखिमको जिम्मा कसले लिने हो, यस बारेमा पनि ख्याल राख्नुहोला भनिराखेकै छौं।'
एक-दुई दिनभित्रै जीप उद्घाटनको कार्यक्रम राखिने १ नम्बर वडाध्यक्ष वीरमान कामीले बताए। 'राष्ट्रिय राजनीतिमा गठबन्धन भत्किएर नयाँ केन्द्रीय सरकार बनेको छ। त्यसको प्रभावले प्रदेश सरकार अस्थिर जस्तो भएपछि मोटर उद्घाटन गर्ने हाम्रो योजना प्रभावित बनेको छ', उनले खुलेरै भने- 'निवर्तमान प्रदेश अर्थमन्त्री धनबाहदुर मास्कीको भौतिक उपस्थितिमा मोटर उद्घाटन गर्ने भन्ने थियो, अब त्यो सम्भव भएन।' वडाध्यक्ष वीरमानका अनुसार कसको प्रमुख आतिथ्यतामा बाटो उद्घाटन गर्ने भन्ने कुरा बिहीबारसम्म निचोड निस्किने छ।
शहीद मार्ग
शहीद मार्ग; जसको पुुरानो नाम घोराही–होलेरी–चुनबाङ सडक थियो। ४० वर्षअघि घोराही–होलेरी–चुनबाङ सडक योजनाका नामबाट उक्त सडक निर्माण कार्य शुुरु गरिएको पाइन्छ। लगानीको अभाव, राज्यको न्यून प्राथमिकता, कठिन भू-बनोट जस्ता कारणले यो सडकको निर्माणकार्य पूरा हुन सकिरहेको थिएन।
जतिबेला सामान्य ट्रयाक मात्र खुलेको थियो, त्यतिबेला तत्कालीन विद्रोही शक्ति नेकपा (माओवादी) जनयुद्धको रापतापमा थियो। सोही क्रममा माओवादीले सडक विस्तारका लागि श्रमशिविर सञ्चालन गरेको थियो। रोल्पाको नुवागाउँदेखि हान्दिङसम्म श्रमशिविरकै माध्यमबाट सडक विस्तार गरियो। नुवागाउँ-तिला-घर्तीगाउँ-थबाङको बाटो खन्ने क्रममा तत्कालीन समयमा साविकको रुकुम जिल्लाको सबैभन्दा दुर्गम गाविसहरू रन्मामैकोट, हुकाम, जाङ, कोल, तकसेरा लगायतबाट एक घर बराबर एक जना सडक खन्न भनी उर्दीका साथ श्रमशिविरमा खटाइएका थिए। जहाँ हिउँदमा ट्रयाक्टर र अन्य हलुका सवारी साधन चल्नेसम्मको सडक निर्माण भएको थियो। पछि आर्थिक वर्ष २०६४/०६५ मा नेपाल सरकारले सोही सडकलाई शहीदमार्गको रूपमा नामकरण गर्यो। यद्यपी अहिलेसम्म सडक निर्माणको काम पूरा हुन सकेको छैन।
पहाडी जिल्लामध्येको एक रोल्पा र त्यसको छिमेकी मात्र नभई लुम्बिनी प्रदेशको एक मात्र हिमाली जिल्ला रुकुमपूर्वको लाइफलाइनका रूपमा हेरिएको शहीदमार्ग दाङ जिल्लाको घोराहीदेखि रुकुमपूर्वको मैकोटसम्मको जम्मा दूरी २ सय २० किलोमिटर रहेको छ। जसलाई सरकारले दाङको व्यापारिक नाका कोइलावाससँगै घोराही–होलेरी–थबाङ–काक्री-तकसेरा–मैकोट हुँदै डोल्पाको दुनैसम्म जोड्ने लक्ष्य राखेको छ। २ सय २० किलोमिटरमध्ये हालसम्म ७५ किलोमिटर सडक मात्रै कालोपत्रे भएको छ। जसले घोराहीदेखि रोल्पाको परिवर्तन गाउँपालिकाको वडा नं ५ सम्म मात्र ओगट्दछ।
प्रतिक्रिया